Khi chứng khoán cơ sở biến động xấu, giảm điểm mạnh, nhà đầu tư buộc phải bán cổ phiếu chứng khoán cơ sở – điều này vô tình càng gia tăng áp lực bán trên thị trường. Việc bán khống trong chứng khoán phái sinh sẽ giúp các nhà đầu tư có thể phòng hộ rủi ro trong những trường hợp như thế này. Sau đây là 1 số lợi ích giao dịch chứng khoán phái sinh.
1. CHỨNG KHOÁN PHÁI SINH LÀ GÌ
Chứng khoán phái sinh là một công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng mà trong đó giá trị của chứng khoán phái sinh sẽ phụ thuộc vào giá trị của một hay nhiều tài sản cơ sở.
Tài sản cơ sở ở đây chia thành 2 loại: hàng hóa (dầu, nông sản…) và các loại tài sản tài chính (cổ phiếu, trái phiếu …).
Chứng khoán phái sinh được chia thành 4 loại chính: Hợp đồng tương lai (Future Contract), Hợp đồng hoán đổi (Swap Contract), Hợp đồng quyền chọn (Option Contract), Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract).
Tại Việt Nam, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 được sử dụng nhiều nhất bởi tính thanh khoản, cách giao dịch thuận tiện như chứng khoán cơ sở.
2. LỢI ÍCH KHI GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN PHÁI SINH
Điểm khác biệt giữa chứng khoán phái sinh và chứng khoán cơ sở
Mặc dù là công cụ tài chính mới du nhập vào nước ta từ năm 2017, sản phẩm chưa đa dạng và còn mới lạ đối với nhiều nhà đầu tư nhưng chứng khoán phái sinh đã và đang nhận được nhiều mối quan tâm hơn từ giới đầu tư trong những năm gần đây, đặc biệt là các nhà đầu cơ thị trường chứng khoán.
Dưới đây là bảng thể hiện 1 vài sự khác biệt giữa chứng khoán phái sinh với chứng khoán cơ sở:
| Đặc điểm | Chứng khoán cơ sở | Chứng khoán phái sinh |
| Ký quỹ | 100% tiền và cổ phiếu trong tài khoản | Ký quỹ theo quy định 17% giá trị hợp đồng. Tuy nhiên, 1 số CTCK yêu cầu cao hơn hoặc thấp hơn.
Ký quỹ phái sinh là việc các nhà đầu tư phái sinh đặt cọc 1 khoản tiền để giao dịch thay vì phải trả toàn bộ giá trị hợp đồng. |
| Thời gian sở hữu | Không giới hạn | Sở hữu đến ngày đáo hạn (đáo hạn là thứ 5 lần thứ 3 hàng tháng) |
| Khối lượng phát hành | Theo quy mô doanh nghiệp | Không giới hạn |
| Khối lượng giao dịch tối thiểu | 100 cổ phiếu | 1 hợp đồng |
| Khối lượng giao dịch tối đa/lệnh | Không giới hạn | 500 hợp đồng/lệnh |
| Thời gian thanh toán | T+1,5 chứng khoán về tài khoản
T+1 tiền về tài khoản |
T+0 ghi nhận sở hữu vị thế (giao dịch trong ngày)
T+1 (CTCK) hoặc T+0 (1 số nền tảng giao dịch phái sinh) tiền về tài khoản |
| Cơ chế giao dịch | Chỉ được phép MUA | Được phép MUA & BÁN KHỐNG |
Bán khống để phòng vệ rủi ro
1. Khái niệm
Bán khống cổ phiếu là bạn không sở hữu cổ phiếu, nhưng bạn có thể mượn cổ phiếu của nhà môi giới hoặc kho và bán chúng ở mức giá cao. Thị trường giảm điểm như bạn kỳ vọng, bạn sẽ mua lại số lượng cổ phiếu tương tự để trả lại cho nhà môi giới. Như vậy, bạn sẽ ăn được phần chênh lệch. Ngược lại, nếu giá không giảm như kỳ vọng, giá cổ phiếu tăng cao sẽ khiến bạn lỗ. Nó ảnh hưởng đến tiền cọc (tiền ký quỹ) của bạn xuống mức thấp (dưới mức an toàn). Nhà đầu tư phải bổ sung thêm tiền ký quỹ để duy trì tỷ lệ an toàn hoặc đóng bớt vị thế (mua lại 1 phần). Nếu không sẽ bị force selling.
Giả sử như bạn đang giao dịch trên thị trường chứng khoán, một ngày có 1 tin tức xấu đột ngột xuất hiện và gây ảnh hưởng mạnh đến thị trường. Nó giống như tin tức về đợt dịch covid19 – một sự kiện thiên nga đen gây chấn động đến toàn bộ nền kinh tế thế giới.
Sự kiện này xuất hiện đột ngột, không có bất cứ thông tin cảnh báo trước, thị trường chứng khoán ngay lập tức phản ứng với tin tức xấu này và giảm điểm mạnh trong ngày. Thị trường chứng khoán cơ sở Việt Nam hiện chưa có bán khống cổ phiếu. Vậy nên hầu hết nhà đầu tư hoặc là nằm im chịu trận hoặc là bán cổ phiếu. Nhưng chính điều này khiến nỗi sợ hãi càng lan rộng trên thị trường chứng khoán. Áp lực bán lan tỏa và khiến cổ phiếu còn rơi nhanh hơn.
2. Bán khống tại Việt Nam
Chứng khoán phái sinh có nhiều điểm khác biệt so với chứng khoán cơ sở. Chính những điểm này là những lợi ích lớn cho nhà giao dịch phái sinh so với nhà đầu tư chứng khoán cơ sở.
Khi thị trường chứng khoán cơ sở giảm mạnh, nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam có thể thực hiện bán khống hợp đồng tương lai chỉ số VN30 trên thị trường chứng khoán phái sinh để cân bằng với tài sản danh mục cơ sở của mình. Đây là lợi ích lớn nhất của chứng khoán phái sinh khi thị trường giảm.
Đây là chiến lược đã được áp dụng và chứng minh tính hiệu quả của nó trong những giai đoạn thị trường khủng hoảng như năm 2018 và năm 2022. Một số nhà đầu cơ phái sinh không chỉ thành công trong việc phòng vệ rủi ro danh mục chứng khoán cơ sở mà còn kiếm được bộn tiền nhờ các hoạt động bán khống chỉ số Hợp đồng tương lai VN30F1M.
Để thực hiện việc bán khống, đầu tiên các nhà đầu tư vào đây để mở tài khoản chứng khoán phái sinh. Sau đó chuyển tiền vào tài khoản ký quỹ của nhà đầu tư.
Tiếp đó, các bạn sẽ mở vị thế Short trên giao diện app/web công ty chứng khoán.
Ví dụ: nhà đầu tư mở vị thế Short chỉ số hợp đồng tương lai VN30F1M tại mốc 1500. Sau đó nhập lệnh LO: giá là 1500, nhập khối lượng (hợp đồng) bạn có thể mở. Cuối cùng là nhấn nút Short.
Tham khảo thêm bài viết: 5 bước xây dựng kế hoạch giao dịch chi tiết
KẾT LUẬN
Giao dịch chứng khoán phái sinh cần thiết khi thị trường biến động xấu. Phái sinh giúp nhà đầu tư có thể phòng ngừa rủi ro từ chứng khoán cơ sở. Đồng thời có thể kiếm được nhiều tiền từ việc đầu cơ phái sinh. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần phải trang bị cho mình kiến thức và kỹ năng. Nếu giao dịch không tốt có thể “lạc trôi” trong các cuộc giao dịch chứng khoán phái sinh. Nhà đầu tư sẽ mất tiền nhiều hơn kiếm được.